ARCHIWUM

Nadzwyczajni szafarze Komunii św. w życiu Kościoła i parafii św. Judy Tadeusza w Krakowie - Czyżynach

Posługa nadzwyczajnych szafarzy Komunii św., która od kilku lat rozwija się w polskim Kościele – wbrew pozorom – nie jest czymś zupełnie nowym, sięga bowiem swymi korzeniami początków chrześcijaństwa.

Czasy apostolskie i okres prześladowań chrześcijan

Eucharystia w pierwszych wiekach istnienia Kościoła w dużym stopniu była odzwierciedleniem tej pierwszej uczty z Wieczernika. Uczestniczyli w niej wierzący, mieszkający niedaleko siebie i tworzący pierwsze gminy chrześcijańskie. Spotykali się w prywatnych domach, których właściciele byli już uczniami Chrystusa. Na zebrania te przychodzili wszyscy ochrzczeni, niezależnie od swojej płci, wieku czy statusu społecznego. Bardzo szybko wśród chrześcijan wytworzył się zwyczaj zabierania ze sobą do domów konsekrowanego chleba, aby spożywać go w te dni, w których nie było sprawowanej Mszy świętej. Zanoszono ją również chorym i tym, którzy z różnych powodów nie mogli uczestniczyć we wspólnym zgromadzeniu. Powszechną praktyką stało się zabieranie Ciała Chrystusa na czas podróży, aby w chwilach samotności lub grożącego niebezpieczeństwa, mieć je zawsze pod ręką. Przechowywano i przenoszono je najczęściej w drewnianych szkatułkach zawieszonych na szyi.

Okres od edyktu mediolańskiego, poprzez Sobór Trydencki do Soboru Watykańskiego II.

Do końca czwartego wieku regułą było przyjmowanie Komunii św. w czasie każdej odprawianej Mszy, a także prywatnie w swoich domach, ale później różne spory trynitarne i chrystologiczne, a także zaostrzenie dyscypliny pokutnej w Kościele, doprowadziły do spadku częstotliwości komunikowania wśród wiernych. We wczesnym średniowieczu powszechną praktyką stało się komunikowanie tylko trzy razy w ciągu roku, ale i tak niewielu to czyniło. Msza św. stała się przestrzenią czynnego udziału kleru, a lud był tylko widzem i słuchaczem, zaś Komunia św. była przyjmowana tylko raz w ciągu roku. Bardzo szybko udzielanie Komunii świętej stało się domeną głównie kapłanów. Sobór Trydencki obradujący w latach 1545-1563 stwierdzał, że świeccy otrzymywali i nadal powinni otrzymywać komunię świętą tylko od kapłanów, co sprawiło, że wierni świeccy czuli się odsunięci od spraw związanych ze służbą przy ołtarzu.

Sobór Watykański II i posoborowa odnowa liturgii

Sobór Watykański II obradujący w latach 1962-1965 przygotował i zapoczątkował jedną z największych w dziejach Kościoła reform liturgicznych. W dniu 4 grudnia 1963 roku nastąpiło uroczyste promulgowanie Konstytucji o liturgii „Sacrosanctum concilium”. Sobór przyznał ważne uprawnienia konferencjom poszczególnych episkopatów oraz biskupom i to na nich w głównej mierze spoczęła odpowiedzialność oraz troska o to, aby wierni angażowali się we wszystkie funkcje, jakie są dla nich dostępne podczas zgromadzenia Eucharystycznego.

Ta posoborowa zmiana myślenia doprowadziła do ukazania się w dniu 29 stycznia 1973 roku instrukcji „Immensae caritatis”, która dała ordynariuszom miejsca władzę do wyznaczania nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej spośród odpowiednich do tego osób. W zależności od okoliczności ordynariusz miejsca, zgodnie z tą instrukcją, może wyznaczyć nadzwyczajnych szafarzy i udzielić im zezwolenia do udzielania Komunii św. w określonych przypadkach, na określony czas lub też na stałe. Szafarze ci mogą udzielać Komunii świętej wiernym oraz zanosić ją chorym do domu. Swoją posługę wykonują tylko wówczas gdy:

1) nie ma kapłana, diakona lub akolity lub gdy są oni obecni, ale nie mogą pełnić tej posługi z powodu pilnego zajęcia duszpasterskiego, choroby, czy też  podeszłego wieku,

2) jest tak duża liczba wiernych przystępujących do Komunii, że Msza święta bardzo by się przedłużyła lub zachodziłaby konieczność udzielania Komunii św. także poza Mszą.

Posoborowa odnowa liturgii w Polsce

2 maja 1990 roku Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła postanowienia dotyczące nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. W ogłoszonych postanowieniach zezwolono biskupom powoływać mężczyzn w wieku od 35 do 65 lat jako nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej. Określono wymagania, które powinni spełniać kandydaci do wykonywania tej posługi, ich strój, a także sytuacje, kiedy mogą oni spełniać swoje zadania. Dla całego Kościoła w Polsce ogromną rolę odegrał II Polski Synod Plenarny trwający w latach 1991-1999, którego dokumenty przyczyniły się do tego, że 9 marca 2006 roku Konferencja Episkopatu Polski podała dokładniejsze wskazania odnoszące się do posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. Istotną nowością w porównaniu do postanowień Episkopatu Polski z 2 maja 1990 roku było zezwolenie biskupom diecezjalnym, aby do posługi nadzwyczajnych szafarzy upoważniali, według potrzeb, także siostry zakonne i niewiasty życia konsekrowanego. Drugą ważną zmianą było obniżenie wieku kandydatów do 25 lat.

Nadzwyczajni Szafarze Komunii św. w Archidiecezji Krakowskiej

W Archidiecezji Krakowskiej posługę świeckich pomocników w udzielaniu Komunii świętej ustanowił dnia 12 grudnia 2005 r. Arcybiskup, Metropolita Krakowski, Kardynał Stanisław Dziwisz, dekretem nr 3603. Dekret ten przypomina, że zwyczajnymi, konsekrowanymi szafarzami Komunii świętej są biskupi, prezbiterzy i diakoni. Jednakże do rozdawania Ciała Pańskiego nie jest konieczne otrzymanie święceń kapłańskich. W uzasadnionych sytuacjach, tam gdzie zachodzi taka potrzeba oraz doradza wielki pożytek duchowy wiernych, Kościół ustanawia akolitów, którzy są nadzwyczajnymi szafarzami Komunii świętej, a także błogosławi starannie wybranych i odpowiednio przygotowanych wiernych świeckich, upoważniając ich do tego, by mogli podawać innym Chleb życia. Motywem tej decyzji była troska o to, aby wierni, którzy znajdują się w stanie łaski, kierując się właściwą i pobożną intencją, pragną uczestniczyć w Świętej Uczcie, nie byli pozbawieni sakramentalnej pomocy i pociechy.

Osobę pełniącą tę posługę nazywa się "nadzwyczajnym szafarzem Komunii świętej" lub "pomocnikiem w udzielaniu Komunii świętej". Dla podkreślenia zastępczej i nadzwyczajnej funkcji szafarza, Arcybiskup wybrał to drugie określenie jako lepiej odzwierciedlające charakter tejże posługi. Pierwszym zadaniem pomocnika w udzielaniu Komunii świętej jest zanoszenie Ciała Pańskiego osobom chorym, starszym i niepełnosprawnym, których stan zdrowia nie pozwala na opuszczanie domów, a niekiedy nawet łoża choroby czy wózka inwalidzkiego. Wielu z tych chorych przyjmuje Komunię świętą raz w miesiącu, gdy odwiedza ich kapłan, ale pragną ją przyjmować częściej – zwłaszcza w niedziele i święta jako dopełnienie duchowego uczestnictwa we Mszy św. transmitowanej poprzez środki masowego przekazu. Chorzy ci, gdy byli zdrowi, chodzili na Mszę świętą codziennie, a teraz, kiedy potrzebują w szczególny sposób siły, jaka płynie z sakramentalnego zjednoczenia z Chrystusem w Komunii świętej, są często pozbawieni tego daru. Trwają w swych domach na modlitwie, wspierając w ten sposób całą wspólnotę Kościoła, ale oczekują także, że wspólnota zatroszczy się o spełnienie ich wielkiego pragnienia, jakim jest częsta Komunia święta. Ta właśnie troska o chorych jest główną racją wprowadzenia w naszej Archidiecezji pomocników w udzielaniu i Komunii świętej.

W tym miejscu należy szczególnie podkreślić, że posługa nadzwyczajnych szafarzy skierowana jest nie tylko do osób starszych i niepełnosprawnych, ale do wszystkich chorych, niezależnie od wieku! Jakże często, gdy w naszych rodzinach zachoruje dziecko, czy któreś z rodziców, w ogóle nie bierzemy pod uwagę, że do tych osób Chrystus również chce i może przyjść w Komunii św., przyniesionej przez nadzwyczajnego szafarza. Zadaniem i obowiązkiem domowników jest zaproponowanie oraz pomoc w tym, aby chory mógł – o ile tego pragnie – przyjąć Komunię św. w niedzielę lub święto. Zadajmy sobie pytanie: dlaczego pamiętamy o tym co choremu potrzebne dla uzdrowienia ciała, a zupełnie nie myślimy o tym, co niezbędne dla jego życia duchowego. Jestem szafarzem już od kilku lat, ale tylko raz zdarzyło mi się przynieść Chrystusa w Komunii św. do dziecka i jego ojca, którzy na skutek przeziębienia nie mogli w niedzielę przyjść do kościoła – było to dla mnie niezwykle budujące świadectwo, tak samo zresztą jak Komunia św. zaniesiona w Wielkanoc do młodego małżeństwa, które również na skutek choroby nie mogło uczestniczyć we Mszy św. w kościele.

Druga racja wprowadzenia posługi nadzwyczajnych szafarzy w naszej diecezji, czyli pomoc w udzielaniu Komunii świętej w czasie celebracji Eucharystii dotyczy tylko sytuacji gdy do Komunii świętej przystępuje wielka liczba wiernych przy braku szafarzy zwyczajnych, albo gdy ci są zajęci innymi koniecznymi czynnościami duszpasterskimi lub też gdy udzielanie Komunii świętej utrudnia im stan zdrowia albo podeszły wiek.

Obecnie w Archidiecezji Krakowskiej posługę pełni 279 pomocników w udzielaniu Komunii św., ale co roku w sobotę przed Niedzielą Palmową, liczba ta powiększa się średnio o kolejne 40-60 osób, które po ukończeniu kilkumiesięcznego kursu rozpoczynającego się zawsze w październiku, przyjmują z rąk biskupa specjalne błogosławieństwo.

Nadzwyczajni Szafarze Komunii św. w Parafii św. Judy Tadeusza       

W naszej parafii posługa pomocnika w udzielaniu Komunii św. rozpoczęła się już w roku 2006 kiedy to został pobłogosławiony pierwszy nadzwyczajny szafarz. W 2008 roku błogosławieństwo przyjęło kolejnych dwóch pomocników w udzielaniu Komunii św., a w roku 2011 posługę podjął czwarty szafarz. Obecnie Komunię św. z rąk nadzwyczajnych szafarzy przyjmuje w każdą niedzielę ok. 10 osób. Oczywiście statystyki w tym względzie nie są najważniejsze, ale ciekawe jaki procent stanowi te dziesięć osób w całej liczbie chorych z naszej parafii, którzy nie mogą w niedzielę przyjść do kościoła – zapewne z tej perspektywy liczba ta mogłaby być zdecydowanie większa. Dlatego też w imieniu swoim i pozostałych braci szafarzy zachęcamy wszystkich parafian, aby nie bali się być w swoich rodzinach takimi misjonarzami, którzy troszcząc się o życie duchowe swoich bliskich,  zapraszaliby do nich Chrystusa eucharystycznego korzystając z posługi nadzwyczajnych szafarzy.

Nadzwyczajni szafarze posługujący w naszej parafii udają się do chorych w każdą niedzielę i święta po Mszach świętych o godzinie 7.00, 8.30, oraz 10.00, a zatem jest możliwość wybrania sobie najbardziej dogodnej pory przyjęcia Komunii św. Chęć przyjęcia Komunii św. w niedzielę w domu można zgłaszać osobiście lub telefonicznie w zakrystii lub na plebanii, dowolnemu kapłanowi, Panu kościelnemu, albo jednemu z szafarzy. Jeśli nie ma możliwości wcześniejszego zgłoszenia można to zrobić nawet bezpośrednio przed jedną z wymienionych wyżej Mszą św.

Wizyta szafarza w domu nie wiąże się z żadnymi opłatami i trwa ok. 5-10 min. Nie potrzeba, żadnych specjalnych przygotowań – wystarczy, o ile to możliwe, czysta (najlepiej biała) serweta na stoliku, świeca i krzyżyk. Pomocnicy w udzielaniu Komunii św. mogą również udzielać wiatyku, czyli Komunii św. na ostatnią drogę (dla umierających), nie mogą natomiast udzielać żadnych sakramentów, dlatego jeśli chory chciałby skorzystać z Sakramentu Pojednania lub Namaszczenia Chorych powinien przekazać taką informację szafarzowi, który z kolei przekaże ją kapłanowi.

Niech św. Stanisław Kazimierczyk – patron nadzwyczajnych szafarzy Archidiecezji Krakowskiej - błogosławi wszystkim, którzy zarówno w zdrowiu jak i w chorobie pragną przyjmować Ciało Pańskie.

opracował Robert Czaja
nadzwyczajny szafarz Komunii św.
w par. św. Judy Tadeusza w Krakowie - Czyżynach